حقایقی تکان‌دهنده از زلزله ترکیه که بهتر است بدانید
عناوین این مقاله :
دلیل اصلی زلزله ترکیه چی بود؟
علم و تکنولوژی در جهتی پیشرفت می‌کنند که به انسان در داشتن یک زندگی امن و راحت کمک کنند. به‌طور مثال بیماری‌هایی که در گذشته جان میلیون‌ها انسان را می‌گرفت، امروزه ریشه‌کن شده‌اند و برای آن‌ها واکسن تولید شده است؛ اما عنصری که از ابتدای خلقت انسان تا همین لحظه، به یک شیوه همیشگی در حال گرفتن جان انسان‌هاست، بلایای طبیعی‌ست. زلزله ترکیه باعث شد تا بار دیگر عمیقا به این موضوع فکر کنیم که مرگ تحت هر شرایطی می‌تواند سایه نحس و شومش را روی زندگی انسان‌ها بگستراند و بی‌توجه به سن، موقعیت اجتماعی، دین و جنسیت، جان شیرین بشر را از او بگیرد. البته این را هم باید در نظر داشت که نمی‌توان همه تلفات را ناگزیر دانست و در مقابل طبیعت تسلیم شد؛ زیرا با وجود پیشرفت علم مهندسی و طراحی سازه‌های مستحکم و ضدزلزله، باید بررسی کرد که چه چیزی در سال 2023 منجر به زلزله ترکیه و تلفات هولناک آن شده است. اگر می‌خواهید خود را در برابر حقیقت قرار دهید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
زلزله ترکیه چند ریشتر بود؟
در ششم فوریه سال 2023 و در حالی که آسیای غربی و اروپا در خوابی عمیق به‌سر می‌بردند، ناگهان زمین‌لرزه‌ای به‌بزرگی 7.8 ریشتر و به مدت 75 ثانیه خواب را از چشمان مردم ترکیه و سوریه گرفت و تعداد بسیاری را به خواب ابدی برد.
اما این سایه منحوس مرگ و ترس، قرار نبود به این سادگی‌ها برداشته شود؛ بنابراین حدودا 9 ساعت بعد از این زلزله، زمین‌لرزه‌ای هولناک به بزرگی 7.7 ریشتر و به مدت 45 ثانیه باز هم ویرانی و باز هم داغ بر جای گذاشت. این زلزله چنان قدرتمند و مهیب بوده است که کشورهای فلسطین، اسرائیل، مصر و قبرس هم از گزند آن در امان نبوده‌اند.
چنان‌چه بخواهیم نگاهی تاریخی به زلزله ترکیه داشته باشیم، باید بگوییم در تاریخ معاصر، سهمگین‌ترین، مرگ‌بار‌ترین و خسارت‌بارترین زمین‌لرزه در این منطقه بوده است. همچنین اگر بخواهیم تنها به منطقه آناتولی نگاه کنیم، باید بگوییم چنین زلزله‌ای در 2000 سال اخیر بی‌سابقه بوده است!
چرا چنین زمین‌لرزه‌ای رخ داد؟
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که دلیل چنین زمین‌لرزه‌ای چه بوده و چرا تا این حد تلفات داشته است؟ جواب را به‌سمت جغرافیا و زمین‌شناسی می‌بریم. گرچه صحبت‌هایی در رابطه با سازه‌های ضعیف، فساد گسترده یک شخص در امر شهرسازی و بی‌توجهی او به ایمن‌بودن ساختمان‌ها، تعلیق مقررات ساختمان‌سازی توسط رئیس‌جمهور ترکیه در سال 2016 و بسیاری مطالب دیگر عنوان شده است؛ اما از آن‌جایی که صحت و سقم آن‌ها مشخص نیست و بحث پیرامون آن‌ها در این مطلب نمی‌گنجد، به دلیل جغرافیایی آن می‌پردازیم.
اگر بخواهیم خیلی خلاصه به این سوال پاسخ دهیم که برای همگان قابل فهم باشد، باید بگوییم که اصلی‌ترین دلیل زلزله ترکیه مربوط می‌شود به گسل آناتولی شرقی که به‌عنوان یک گسل امتدادلغز شناخته می‌شود. امتدادلغز یعنی چه؟ یعنی این‌که لغزش امتدادی در آن، بیشتر از لغزش شیبی دیده می‌شود.
در گسل آناتولی صفحات جامد سنگی وجود دارد که به‌صورت عمودی به سمت بالا نیرو و فشار وارد می‌کنند. عاقبت این نیرو و فشار چیست؟ عاقبت آن، حرکت افقی صفحات است که انرژی آزاد می‌کند و همین انرژی آزاد‌شده منجر به زلزله می‌شود.
زلزله ترکیه در کدام مناطق اتفاق افتاد؟
سرنوشت این زلزله در همه مناطق ترکیه یکسان نبود. به‌عنوان مثال خانواده و دوستان بسیاری از توریست‌ها که برای سفر به استانبول سفر کرده بودند، پس از شنیدن این خبر تکان‌دهنده، تلفن‌ها را دست گرفتند و احوال آن‌ها را جویا شدند.
اما این زمین‌لرزه در مرکز و جنوب ترکیه اتفاق افتاده بود و شهرهای توریستی از این بلای طبیعی در امان ماندند. شهرهایی که در مرکز و جنوب ترکیه قرار داشتند، به‌ویژه شهرهای مرزی با سوریه، بیشترین تلفات ممکن را به‌بار آوردند. از همین رو شاهد تلفات بسیاری در آدیامان و دیاربکر بودیم که حتی متاسفانه یک مرکز خرید در دیاربکر به‌طور کامل فرو ریخت.
حدود 130 ساختمان به همراه یک مسجد معروف قرن سیزدهمی در استان ملطیه تخریب و ویران شد. از دیگر آثار تاریخی تخریب‌شده می‌توانیم به قلعه غازی عینتاب اشاره کنیم که توسط هیتی‌ها ساخته شده بود. اگر بخواهیم آمار کلی‌تر ارائه دهیم، باید بگوییم که حدود 6200 ساختمان در ده استان ترکیه تخریب و ویران شد که استان عثمانیه را هم شامل می‌شود.
یکی دیگر از شهرهایی که آسیب‌های بسیاری دیده است و هزاران نفر در آن کشته شده‌اند، شهر آنتاکیا (انتاکیه/انطاکیه) است که هم‌مرز با سوریه قرار دارد. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، شهرهای هم‌مرز با ترکیه تلفات زیادی دیده‌اند؛ به‌گونه‌ای که فاصله‌گرفتن زمین از یکدیگر در این مناطق دیده می‌شود. فیلمی از شهر آنتاکیا منتشر شده است که نشان میدهد ساختمانی روی بیل مکانیکی که در حال آواربرداری‌ست، فرو می‌ریزد.
آیا به دلیل زلزله هنوز ترکیه برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟
پیش از هرچیز باید یک سوال دیگر بپرسیم؛ جواب آن، قطعا به جواب اصلی این بخش خیلی کمک خواهد کرد. سوال این است که آیا افراد خارجی در شهرهایی که زلزله در آن‌ها اتفاق افتاد سرمایه‌گذاری کرده بودند؟ آیا ایرانی‌ها شهرهای مرزی ترکیه و سوریه را برای خرید خانه و در پی آن دریافت اقامت انتخاب کرده بودند؟
جواب روشن است؛ ترکیه کماکان می‌تواند منطقه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشد؛ چرا که سازه‌های شهرهای توریستی آن، از جمله استانبول و آنکارا، به‌دلیل رفت‌وآمد مکرر افراد خارجی، به‌صورت استاندارد مهندسی شده‌اند و ضدزلزله محسوب می‌شوند. بیشتر سرمایه و توجه خارجی‌ها به شهرهای توریستی این کشور است. بنابراین دولت‌مردان ترکیه برای تامین رفاه و امنیت جانی و مالی افراد خارجی، بیشترین هزینه را در این شهرها می‌پردازند.
بیایید بخشی از ویژگی‌های ساختمان‌های ضدزلزله استانبول را بررسی کنیم:
- سبک‌بودن ساختمان‌ها نسبت به ساختمان‌های معمولی
- بهره‌گیری از مصالح، دانش و فناوری جدید در حوزه ساختمان‌سازی
- توجه کافی به اتصالات ساختمان
- بهبود و افزایش انعطاف‌پذیری مصالح ساختمان
- افزایش نظم در ساخت‌وساز (توزیع یکنواخت جرم، مقاومت و سختی ساختمان در زمان زلزله)
استفاده از یک نقشه اصولی و استاندارد پیش از ساخت
زلزله ترکیه چه ضربه‌ای به اقتصاد این کشور زد؟
کاملا بدیهی‌ست که پس از وقوع زمین‌لرزه در یک کشور، جدا از خساراتی که به‌بار می‌آورد و تا مدت‌ها باید برای بازسازی آن‌ها هزینه پرداخت کرد، آن کشور از نظر مردم جهان ناامن تلقی می‌شود. بیایید از خودتان شروع کنید؛ آیا در شرایط کنونی حاضرید به ترکیه سفر کنید؟ این حس ناامنی تا چند وقت ادامه دارد تا شرایط به حالت عادی برگردد.
اما همین امتناع خارجی‌ها برای سفر به ترکیه، ضربه‌ای انکارناپذیر به اقتصاد این کشور وارد می‌کند؛ زیرا ترکیه یک کشور توریستی محسوب می‌شود که در فصول مختلف، میهمانانی از تمام جهان دارد. بدیهی‌ست که در چنین شرایطی، اقتصاد ترکیه متضرر می‌شود.
اما فارغ از بحث توریست‌ها، بیایید ببینیم زلزله ترکیه چه خسارتی بر اقتصاد این کشور وارد کرده است:
- خسارت واردشده به ساختمان‌های مسکونی: 70.8 میلیارد دلار
- خسارت واردشده به درآمد ملی: 10.4 میلیارد دلار
- خسارت واردشده به نیروی کار: 2.9 میلیارد دلار
چه کشورهایی برای زلزله ترکیه کمک‌رسانی کردند؟
نکته دلگرم‌کننده در این شرایط بغرنج و دلهره‌آور، کمک‌ها و ساپورت‌های کشورهای بین‌المللی بوده که تاکنون بالغ بر 60 کشور برآورد شده است. برخی از این کشورها و سازمان‌ها از این قرار است:
- آذربایجان
- ایران
- فرانسه
- چین
- عربستان
- اسرائیل
- لبنان
- عمان
- قبرس شمالی
- مصر
- قزاقستان
- اوکراین
- آلمان
- عراق
- ازبکستان
- اتحادیه اروپا
- آمریکا
- قطر
- روسیه
- و …
آیا مانند زلزله ترکیه در تهران هم اتفاق می‌افتد؟
مدت‌هاست این سوال مطرح می‌شود که اگر زلزله‌ای مهیب در تهران اتفاق بیفتد، چه باید کرد؟ آیا نیروی کافی برای امداد و نجات وجود دارد؟ آیا سازه‌ها از استحکام کافی برخورداند؟ ساختمان‌های جدیدی که مثل قارچ، رویشی مهارناپذیر دارند و در حال بلعیدن طبیعت هستند، آیا از استانداردهای کافی برخوردارند؟
این نگرانی وجود داشت تا این‌که شهردار تهران مصاحبه‌ای کرد و گفت لیست ساختمان‌های ناامن تهران را در دست داریم اما آن را منتشر نمی‌کنیم (!)؛ و از طرفی هم زلزله ترسناک و کشنده ترکیه رخ داد. همه این‌ها باعث شد سوال جدید و نگران‌کننده‌ای ایجاد شود: آیا مانند زلزله ترکیه در تهران هم اتفاق می‌افتد؟
به این پرسش، محمود فاطمی‌عقدا، استاد زمین‌شناسی دانشگاه خوارزمی جواب داده است. او پیرامون این موضوع می‌گوید باید بسیار مراقب باشیم؛ زیرا ایران یک کشور زلزله‌خیز است. اگر تلفات زیادی داشته باشیم، تنها به دلیل سوءمدیریت و نبود امکانات کافی‌ست؛ نه قدرت زلزله.
او همچنین در رابطه با تهران گفت با توجه به رفتار گسلی تهران، قوی‌ترین زلزله می‌تواند 7.2 ریشتر باشد که از این نظر باید گفت زلزله ترکیه در تهران رخ نخواهد داد. فاطمی‌عقدا درباره دوره بازگشت زلزله تهران هم صحبت کرد و گفت که بسیار نگران‌کننده است و باید منتظر آن باشیم؛ زیرا زلزله‌ای مخرب خواهد بود. البته او دوره بازگشت زلزله تهران را زیر 7 ریشتر عنوان کرد.
نور آبی‌رنگ قبل از زلزله ترکیه به چه دلیل بود؟
یکی از حواشی زلزله ترکیه، نور آبی‌رنگی بود که هنگام وقوع زمین‌لرزه در آسمان دیده شد و حتی توانایی روشن‌کردن شهر را هم داشت. این موضوع به‌شدت در شبکه‌های اجتماعی سروصدا کرد و گمانه‌زنی‌هایی را مبنی‌بر طبیعی‌نبودن این زلزله به‌وجود آورد.
وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم این نورهای آبی که مثل رعد و برق تمام شهر را نورانی می‌کنند، در برخی کشورها و پیش از وقوع زمین‌لرزه‌های مهیب دیده شده است. به‌عنوان مثال در سال 2017 و در پی زلزله 8.1 ریشتری مکزیک، نورهایی سبز و آبی‌رنگ دیده شد. همچنین نمونه دیگری در سال 2007 داریم که پیش از زمین‌لرزه سنگین 8 ریشتری شهر پیسکو در کشور پرو، نورهایی همچون فلش، آسمان شهر را روشن کرده بودند.
در رابطه با این موضوع، کماکان بسیاری از دانشمندان اختلاف نظر دارند و معتقدند که مدارک و شواهد کافی در دست نیست. این که یک اتفاق طبیعی‌ست یا مربوط به آزمایش‌های هسته‌ای می‌شود، صد درصد قابل محرز نیست؛ اما فریدمان فروند، استاد فیزیک و محقق ارشد ناسا، به همراه همکارانش به این نتیجه رسید که این نورها، به دلیل فعالیت بارهای الکتریکی در سنگ‌های زمین است.
او می‌گوید سنگ‌هایی همچون بازلت و گابرو می‌توانند بارهای الکتریکی را در هوا پخش کنند. البته آن‌ها می‌گویند چنین اتفاقی در کم‌تر از نیم‌درصد از زلزله‌های جهان مشاهده شده و قطعا نادر است.
رفتار عجیب گربه‌ها در زمان وقوع زلزله چگونه بود؟
نکته جالب دیگر، رفتار حیوانات در پیش و در حین زلزله است، حیوانات با غریزه ذاتی خود می‌توانند برخی از بلایای طبیعی از جمله زلزله را پیش‌بینی کنند یا حداقل واکنشی غیرعادی از خود بروز دهند، به طور مثال فرار و سروصدای پرندگان بخصوص کلاغ‌ها قبل از وقوع زلزله از این دست واکنش‌هاست یا در مورد همین زلزله اخیر ترکیه فیلمی از دوربین مداربسته یک پت‌شاپ در ترکیه منتشر شده است که رفتار گربه‌ها در زمان وقوع زمین‌لرزه را نشان میدهد. در این فیلم می‌بینیم که در زمان شروع زمین‌لرزه، برخی از گربه‌ها فرار می‌کنند؛ برخی دیگر سر جای خود می‌مانند اما حالت آماده‌باش به خود می‌گیرند؛ برخی‌های دیگر به سر جای گربه فرارکرده می‌روند. در بین همه این‌ها، گربه‌ای که به کنار پنجره می‌رود و حالت دفاعی به خود می‌گیرد، از همه جالب‌توجه‌تر است!
تلفات زلزله ترکیه چه میزان بود؟
تا تاریخ 30 بهمن، تلفات سهمگین زلزله سوریه-ترکیه از این قرار بوده است:
- 47030 نفر کشته
- 122500 نفر زخمی
- هزاران ساختمان ویران‌شده
اگر اکنون سرمایه‌ای در ترکیه دارید، چه باید کنید؟
در این مقاله از مجله ایستمون هرآن‌چه را که لازم بود، در رابطه با زلزله ترکیه به شما گفتیم. اکنون ممکن است سرمایه‌ای در این کشور داشته باشید و احساس خطر کنید؛ یا حتی قصد سرمایه‌گذاری، تحصیل یا شروع کار در این کشور را داشته‌اید و حالا دودل هستید. چاره چیست؟ چه باید کرد؟
پیشنهاد ما این است که بدون نگرانی و دلشوره، با مشاوران ایستمون تماس بگیرید و دغدغه و سوالات خود را در رابطه با موضوع زلزله ترکیه مطرح کنید. نتیجه این مشاوره رایگان، می‌تواند به سودآورشدن سرمایه‌تان یا حتی مهاجرت بی‌‌دردسر شما در زمانی ایده‌آل به کشور ترکیه ختم شود.
